Co pracodawca powinien wiedzieć o rodzajach niepełnosprawności?

Niemal każdy pracodawca szuka sposobów na rozwój swojej firmy, zyski, zapewnienie stabilnej obsady stanowisk i pozytywny wizerunek. Gdy napotykasz trudności w znalezieniu pracowników, zadajesz sobie pytanie, czy w Twojej firmie jest miejsce dla osób z niepełnosprawnością. Od razu nasuwają Ci się stereotypowe przekonania o tej grupie i zwykle odpuszczasz, bojąc się tego, co Ci jest tak naprawdę nieznane. Pamiętaj jednak, że niepełnosprawności są różne, tak jak różni są ludzie w ogóle. Kluczem w tym miejscu powinna być Twoja wiedza i to ona powinna zdecydować czy sięgniesz po kandydata z dysfunkcją i czy znajdzie on swoje miejsce w Twojej firmie.

Poznaj rodzaje niepełnosprawności. Przyjrzyj się bliżej temu, jaką rolę odgrywają one w środowisku pracy. Z czym wiążą się poszczególne obszary ograniczeń w zależności od typu dysfunkcji oraz czy rodzaj niepełnosprawności ma wpływ na finanse. Na bazie własnych doświadczeń oddajemy Ci tę bezcenną wiedzę.

Jak pracodawca powinien rozumieć pojęcie „niepełnosprawność”?

Wchodząc w temat, pomyśl, jak do tej pory w kojarzył Ci się wizerunek osoby niepełnosprawnej? Kto to w ogóle jest? Czy to ktoś, kto porusza się na wózku inwalidzkim, ktoś, kto dziwnie się zachowuje, czy może przed Twoimi oczami pojawia się obraz osoby z zespołem Downa? Jesteśmy przekonani, iż Twoje wyobrażenia powiązane są z doświadczeniem i reprezentują stereotypowe podejście. Zanim podejmiesz decyzję o zatrudnieniu bądź nie osoby z dysfunkcją zrozum, czym niepełnosprawność faktycznie jest.

Niepełnosprawność warto byś definiował w kilku kontekstach: medycznym, społecznym, prawnym i w końcu zawodowym. Każdy z tych modeli skupia się na odrębnych aspektach ograniczeń, których doświadczają osoby z dysfunkcjami. Dla Ciebie, jako pracodawcy, ujęcie niepełnosprawności społeczne, prawne i zawodowe ma największe znaczenie. Powinieneś brać pod uwagę, że pracownik może mieć zmniejszone możliwości fizyczne, intelektualne, sensoryczne lub psychiczne. Poziom tych ograniczeń od niewielkiego po głębokie upośledzenie funkcji, będzie określał możliwości konkretnej osoby w roli pracownika. Z tego zaś wynika potrzeba, abyś znał poszczególne rodzaje niepełnosprawności wraz z ich możliwymi przyczynami i konsekwencjami.

Co powinieneś wiedzieć o rodzajach niepełnosprawności?

Rodzaje niepełnosprawne możesz ująć w 6 głównych kategorii w zależności od obszaru, w którym uszkodzenie lub dysfunkcja prowadzi do ograniczeń funkcjonowaniu pracownika. Powinieneś odróżniać:

1. Niepełnosprawność intelektualną, która oznacza ograniczenia funkcjonowania poznawczego pracownika i jego zdolności umysłowych. Upośledzenie wiąże się z trudnościami w przyswajaniu wiedzy, szybkimi reakcjami i adaptacją do różnych wymagań. Dla Ciebie powinien to być sygnał, że pracownik z tego typu niepełnosprawnością może wykonywać powtarzalne, proste czynności zawodowe. Stopień ograniczeń determinuje, czy zatrudnisz dodatkowo w swojej firmie trenera pracy, który będzie koordynował zespołem pracowników z niepełnosprawnością intelektualną. Warto, abyś zdawał sobie sprawę z przyczyn tej niepełnosprawności. Może mieć ona źródło w wadach wrodzonych lub genetycznych, pojawić się wskutek chorób lub zakażeń i uszkodzenia mózgu. Bywa, że Twoi zdrowi pracownicy będą manifestować w związku ze starzeniem się i procesami demencyjnymi ograniczenia poznawcze i adaptacyjne.
2. Niepełnosprawność psychiczną, w której dochodzi do zaburzeń w zachowaniu, trudności w regulacji emocji i myślenia. Pracownik z tego rodzaju niepełnosprawnością, gdy podejmuje odpowiednie leczenie, może funkcjonować dokładnie tak jak każdy inny pracownik Twojej firmy. Może być osobą wykształconą, posiadać specjalistyczne umiejętności, a tym samym wykonywać każdy rodzaj zadania zgodnie z jego predyspozycjami. Tego typu osobie musisz stworzyć odpowiednie przyjazne środowisko pracy oraz uczulić współpracowników, by odpowiednio reagowali w przypadku pojawienia się trudności. Dlatego warto, abyś znał przyczyny dysfunkcji swojego pracownika. Mogą to być: psychozy, schizofrenia, zaburzenia afektywne, ale i depresja, zaburzenia lękowe lub nerwica.
3. Niepełnosprawność komunikacyjną oznaczającą, że pracownik może mieć problemy w komunikacji z Tobą, innymi pracownikami, czy klientami. Może on manifestować trudności w mówieniu, które wynikają z uszkodzeń mózgu lub wad narządu mowy. W przypadku problemów typu jąkanie się, stany po operacji krtani, uszkodzenia strun głosowych lub tracheotomia możesz przesunąć pracownika na stanowisko nie wymagające pełnych zdolności komunikacyjnych. Natomiast jeżeli Twój pracownik doświadcza zaburzeń autystycznych, mutyzmu lub afazji, a w związku z tym ma problemy w komunikacji werbalnej i niewerbalnej, możesz powierzyć mu zadania stosownie do jego umiejętności oraz zapewnić mu przyjazne otoczenie. Zwróć uwagę, że pracownicy doświadczający niepełnosprawności komunikacyjnej posiadają specjalistyczne umiejętności, np. autystycy bywają perfekcjonistami w ścisłych dziedzinach.
4. Niepełnosprawność sensoryczną, skutkującą uszkodzeniem zmysłów, głównie narządu wzroku i słuchu. Twój pracownik może posiadać różny stopień uszkodzenia, od lekkiego niedowidzenia po ślepotę, od niedosłyszenia po całkowitą głuchotę. Czasami te obydwa zmysły są w jakimś stopniu uszkodzone równocześnie. Zatrudniając osobę niepełnosprawną sensorycznie w swojej firmie, możesz traktować jej niepełnosprawność jako atut. Przykładem może być zatrudnienie osoby głuchej w miejscu, gdzie jest duże natężenie hałasu, czyli w warunkach szkodliwych dla osób słyszących. Dzisiaj rozwój technologii sprawił, że osoby całkowicie niewidome stają się specjalistami w dziedzinach niedostępnych im dotychczas. Wystarczy, byś zakupił odpowiednie oprogramowanie dla niewidomego informatyka, który będzie wykonywał dokładnie tę samą pracę, jak zdrowy pracownik.
5. Niepełnosprawności ruchową, którą rozpoznasz najszybciej po objawach, czyli trudnościach w poruszaniu się pracownika. Być może używa on kul, wózka inwalidzkiego, ma amputowane kończyny, zaburzoną koordynację ruchową itd. To wszystko nie przeszkadza mu jednak w realizacji obowiązków zawodowych na stanowiskach biurowych lub niewymagających sprawności fizycznej. W zależności od stopnia uszkodzeń fizycznych pracowników, w swojej firmie będziesz musiał odpowiednio zniwelować bariery architektoniczne. A także, gdy to konieczne zatrudnić dodatkowego asystenta, który będzie pomagał pracownikowi pokonać niektóre ograniczenia fizyczne, np. podanie segregatorów z wysokich regałów. Tego typu niepełnosprawności mogą pojawiać się na wczesnym etapie życia konkretnego pracownika, ale także dotyczyć już zatrudnionych. Przyczyną mogą być urazy skutkujące paraplegią lub tetraplegią, udary skutkujące hemiplegią, amputacje, schorzenia neurologiczne i reumatyczne, MPD, czy rozszczep kręgosłupa.
6. Niepełnosprawność psychofizyczną powiązaną z przewlekłą chorobą somatyczną, która manifestuje się zmianami narządowymi oraz wpływem długotrwałej choroby psychikę pracownika. Tej niepełnosprawności zwykle nie zauważysz, jednak ograniczenia, których będzie doświadczał pracownik, nie pozostaną bez wpływu na jego pracę. Dlatego warto, abyś miał, choć szczątkową wiedzę o wpływie na funkcjonowanie człowieka przewlekłych schorzeń w obrębie poszczególnych układów: oddechowego, nerwowego, pokarmowego, krążenia, moczowo-płciowego, a także chorób zakaźnych i odzwierzęcych lub nowotworów. Znajomość konsekwencji i wpływie na codzienne funkcjonowanie tego typu niepełnosprawności pomoże Ci odpowiednio zabezpieczyć potrzeby pracownika i przypisać mu odpowiednie zadania.

Jakie znaczenie ma rodzaj niepełnosprawności i jej symbol dla pracodawcy?

Dowiedziałeś się już, jakie znaczenie ma dla Ciebie wiedza o rodzajach niepełnosprawności. Dzięki temu zorientujesz się nie tylko w przyczynie, ale także poweźmiesz szerszą wiedzę o wpływie poszczególnych ograniczeń na Twojego pracownika, a także ich konsekwencjach na realizację obowiązków zawodowych i potrzebę dostosowania środowiska pracy.

Zatrudniając osoby niepełnosprawne w swojej firmie warto, abyś miał świadomość prawnych regulacji dotyczących osób niepełnosprawnych. Prawo bowiem reguluje kwestie Twoich uprawnień oraz uprawnień Twoich pracowników. Symbole niepełnosprawności posłużą Ci do realizacji celów administracyjnych. Kody w orzeczeniach odnoszą się bowiem do specyficznych rodzajów niepełnosprawności, ułatwiając ich prostą identyfikację. Niektóre z nich uprawnią Cię do podwyższonego dofinansowania do wynagrodzeń pracowników. Dzięki zaś zatrudnieniu pracowników z danym rodzajem niepełnosprawności tzw. schorzeniami szczególnymi zyskasz możliwość obniżenia wskaźnika osób niepełnosprawnych w firmie.

Jakie znaczenie praktyczne mają rodzaje niepełnosprawności dla pracodawcy?

Wiedza różnych rodzajach dysfunkcji ułatwi Ci dobór odpowiedniej kadry pracowników z niepełnosprawnością. To Ty najlepiej znasz swoją firmę i jej potrzeby. Dzięki temu, że będziesz umiał prawidłowo identyfikować rzeczywiste ograniczenia swoich pracowników, skonfrontujesz je z realnymi możliwościami adaptacji, zarówno miejsca pracy, jak i poszczególnych stanowisk stosownie do potrzeb. Jak zauważyłeś, analizując poszczególne rodzaje niepełnosprawności, nie zawsze będziesz musiał likwidować bariery architektoniczne lub dobierać odpowiednie rozwiązania techniczne. Czasami wystarczy tylko, że zapewnisz przyjazne warunki pracy i odpowiednio przygotujesz pozostały zespół na przyjęcie pracownika z niepełnosprawnością. Czasami jednak rodzaj niepełnosprawności będzie determinował charakter zmian, których musisz dokonać.

Pamiętaj, że wielu niepełnosprawności nie widać, ani nie wiążą się one z istotnymi ograniczeniami wpływającymi na możliwość realizacji obowiązków zawodowych. Wielu Twoich długoletnich pracowników wraz z upływem czasu dozna różnego typu niepełnosprawności, być może o nich nigdy się nie dowiesz. Nie rezygnuj więc od razu z możliwości zatrudnienia niepełnosprawnego pracownika. Zatrudniając zaś, zwróć uwagę nie tylko na rodzaj niepełnosprawności, ale przede wszystkim na umiejętności i kwalifikacje, bo to one tak naprawdę wyznaczają wartość pracownika dla firmy w praktyce.